Nghĩ về note taking

Một vài điều mình ước đã hiểu sớm hơn khi bắt đầu hành trình ghi chép này.

Apr 26, 2025

Chào bạn,

Đã hai tuần trôi qua kể từ lần cuối mình gửi newsletter. Dạo này bạn ổn không, có chen chúc đi coi “concert quốc gia” không? 🤡

Còn mình thì vừa có một khoảng thời gian chill chill và có dịp ngồi nhìn lại hành trình ghi chú của bản thân – việc tưởng chừng rất nhỏ, hóa ra có ảnh hưởng rất lớn tới cách mình học hỏi, làm việc, và suy nghĩ hàng ngày.

Tặng bạn một bức ảnh trời đầy sao mà sau rất nhiều năm mình mới được thấy lại.

Trong bài viết tuần này, mình sẽ chia sẻ về:

Những ngộ nhận mà mình từng mắc phải
Những mindsets thực tế giúp mình biến việc ghi chú từ một thói quen kiểu làm cho có thành một công cụ thực sự hỗ trợ cho tư duy.

⛔ Bài viết này không tập trung vào tools hay workflows chi tiết (WHAT & HOW), vì mình tin rằng cái quan trọng hơn hết là tìm ra một cái WHY đủ mạnh và một tư duy đúng đắn để bạn có thể thực hành ghi chú một cách bền vững, đi đường dài mà không bỏ cuộc giữa chừng.

Bắt đầu nào! 🚀

Trước khi đi vào chi tiết, 👋 nếu đây là lần đầu bạn đọc newsletter này, thì xin tự giới thiệu mình là Bryant (Dũng). Chào mừng bạn đến Growth Engineering Journal - newsletter hàng tuần của mình, nơi mình chia sẻ về tư duy phát triển bản thân và những thứ hay ho cho kĩ sư phần mềm 😜.

I. Vì sao cần nghĩ lại về việc ghi chép?

Hồi còn đi học, mình quen với việc ghi chép kiểu theo phản xạ: thầy cô giảng bài thì chép, đọc sách thì gạch đầu dòng, học thêm thì làm tóm tắt. Ghi chép với mình hồi đó chỉ đơn giản là ghi lại thông tin càng đầy đủ càng tốt, miễn sao sau này có cái để ôn tập trước kỳ thi.

Khi đi làm, thói quen đó vẫn tiếp tục, chỉ là môi trường thay đổi: từ lớp học sang phòng họp, từ sách vở sang tài liệu công việc. Mình ghi chú cũng kha khá, và cứ nghĩ là việc đó sẽ giúp mình thông minh hơn, làm việc hiệu quả hơn, hay ít nhất cũng giúp mình “an tâm” hơn trước khối lượng thông tin ngày càng khổng lồ.

Nhưng rồi, nhất là trong giai đoạn Covid-19, khi thông tin bủa vây và mấy ứng dụng ghi chú như Notion, Roam Research, Obsidian… bùng nổ, mình xem nhiều hướng dẫn trên Youtube hơn và bắt đầu tự hỏi: “Mình đang thực sự làm gì với đống ghi chú này? Ghi nhiều như vậy có giúp mình hiểu biết hơn không, hay chỉ là đú trend cho vui?” 🤔

II. The Misconceptions

Sau khi đọc xong hai cuốn sách của Tiago Forte1, mình cực kì máu để build cho mình một “bộ não thứ hai” – một nơi lưu giữ, kết nối và phát triển những suy nghĩ rời rạc thành hệ thống. Nhưng cũng như nhiều thứ khác trong cuộc sống, cái sự hào hứng ban đầu nhanh chóng bị thực tế đẩy xuống mặt đất.

Mình đã có một bài viết về nó tại đây 👇🏻:

Xây dựng Bộ não thứ hai từ số 0 - Bộ não thứ hai là gì?

Bryant Huỳnh

March 9, 2024

Read full story

Sau một thời gian tự mò mẫm, thất bại và chỉnh sửa, mình nhận ra có những cái bẫy rất dễ rơi vào nếu không thực sự tỉnh táo. Dưới đây là ba ngộ nhận phổ biến mà mình từng mắc phải.

❌ Misconception 1: ghi chú như một cuộc đua số lượng

Giai đoạn mới bắt đầu, mình rơi vào trạng thái gần như “cuồng” ghi chú. Cái gì cũng ghi, bài đọc, podcast, video, workshop – càng nhiều càng tốt, với tâm lý “ghi nhiều = thông minh hơn”. Một phần vì sợ quên, một phần vì cảm giác tích lũy kiến thức như vậy rất “năng suất”2.

Sau vài tháng, mình nhận ra đống note đó chẳng khác nào một bãi rác thông tin. Những đoạn copy-paste từ sách, từ bài báo, từ video… nằm đó, không kết nối với nhau, cũng chẳng thực sự kết nối với mình.

Nhưng rồi có những ngày, mình mở app ra, nhìn trống trơn, và nghĩ: “Ủa hôm nay mình chẳng có gì để ghi hết sao? 🤔” Một cảm giác khá kỳ lạ: vừa hụt hẫng, vừa có chút tội lỗi, như thể một ngày mà không note được gì thì ngày đó… phí mất rồi.

Nhưng thực ra, không phải ngày nào cũng cần có một ý tưởng mới để ghi. Những ngày “trống trơn” đó cũng là lúc để mình hiểu rằng, ghi chú không phải là một cuộc chạy đua số lượng. Quan trọng là chất lượng suy nghĩ mình có trong quá trình đó.

Có những ngày, chỉ một dòng ghi chú, nhưng nếu đó là kết quả của một lần nghiền ngẫm thực sự, thì giá trị của nó còn hơn 1 trang copy-paste mindlessly.

👉🏻 Mình dần hiểu ra:

Ghi chú chỉ có giá trị khi nó là kết quả của một quá trình suy nghĩ chủ động.

Khi mình phải diễn giải lại bằng ngôn ngữ của chính mình, đặt câu hỏi, hoặc liên hệ với những gì đã biết, lúc đó, bộ não mới thực sự vận động.

Kể từ đó, mình tập thói quen ghi ít lại, nhưng mỗi ghi chú đều được “tiêu hóa”. Và kết quả là mình nhớ lâu hơn (dĩ nhiên phải kết hợp cả review và ứng dụng vào thực tế), sâu hơn, và có thể áp dụng kiến thức vào thực tế tốt hơn.

❌ Misconception 2: một hệ thống hoàn hảo là đủ

Là người thích tổ chức, mình từng tin rằng chỉ cần tìm được framework hoàn hảo thì mọi thứ sẽ tự động trơn tru. Mình thử đủ các kiểu: Zettelkasten, PARA, Bullet Journal, đổi app từ Notion sang Obsidian rồi Apple Notes.

Có những cuối tuần mình dành cả ngày chỉ để xây lại hệ thống folder, tag, template… Mỗi lần setup lại hệ thống là thấy mình sắp “lên đời tư duy” đến nơi . Nhưng rồi mình nhận ra:

Kiến thức không vận hành theo kiểu ngăn kéo gọn gàng.
Nó giống như một mạng lưới liên kết ngang dọc chằng chịt, biến đổi liên tục.

Bài học mình rút ra là framework, method tốt chỉ là bước đệm ban đầu, không phải giải pháp vĩnh viễn; Sự linh hoạt và khả năng thích nghi mới là thứ giúp hệ thống của bạn sống được lâu dài.

❌ Misconception 3: cứ chi chú là sẽ nhớ

Có một thời gian dài mình tin rằng: cứ ghi càng chi tiết thì sẽ càng nhớ lâu (giờ nhìn lại thật trẻ trâu). Mình cẩn thận chép lại từng khái niệm, từng dẫn chứng, với niềm tin rằng bộ não sẽ tự động “save” tất cả những gì mình ghi.

Nhưng rồi mình nhận ra:

Ghi chú chỉ là bước đầu tiên
Muốn nhớ lâu, bạn phải luyện tập: ôn lại, lục tìm lại, tự kiểm tra lại.

Não bộ không phải là ổ cứng. Nó không đơn giản lưu thông tin và truy xuất bất kỳ lúc nào. Để nhớ sâu, để biến thông tin thành kiến thức thực sự, não cần được rèn luyện, cần chủ động lục tìm lại dữ liệu đã lưu. Đây là lý do tại sao những phương pháp như spaced repetition – việc ôn tập có chủ đích theo những khoảng thời gian hợp lý – lại cực kỳ hiệu quả trong việc xây dựng trí nhớ dài hạn.

Khi mình thay đổi cách tiếp cận, từ ghi chú thụ động sang việc thường xuyên tự kiểm tra lại (“Mình còn nhớ gì từ ghi chú này?”, “Nếu phải giải thích cho người khác, mình sẽ trình bày ra sao?”), mình nhận thấy không chỉ khả năng nhớ tăng lên, mà còn hình thành một sự kết nối sâu sắc hơn giữa các mảng kiến thức rời rạc.

Bạn nghĩ bài viết này sẽ có ích cho ai đó đang chật vật với note taking?

III. Note-taking mindsets 🌱

Sau khi vấp ngã kha khá với những ngộ nhận cũ, mình bắt đầu nhận ra: vấn đề không nằm ở app xịn hay phương pháp thần thánh, mà nằm ở cách mình suy nghĩ về việc ghi chú. Nếu tư duy gốc không đúng, thì dù xài app xịn cỡ nào, hệ thống công phu tới đâu, bạn cũng sẽ sớm đổi tiếp nếu có cái nào hot hơn thôi. Ngược lại, nếu mình xây được cho mình một vài mindset đơn giản vừa đủ nhưng đúng đắn, việc ghi chú trở nên tự nhiên, hiệu quả, và thực sự đồng hành cùng mình trên những hành trình học tập và làm việc sau này.

Dưới đây là những mindset mình đúc rút được, và tới giờ vẫn đang cố gắng thực hành mỗi ngày.

1. 🧠 Ghi chú để giúp suy nghĩ tốt hơn (active thinking)

Mình từng xem ghi chú như một việc phụ – ghi lại cho khỏi quên (that’s all). Nhưng càng thực hành, mình càng nhận ra, việc ghi chú thực sự có sức mạnh thay đổi cách mình suy nghĩ. Khi mình buộc phải diễn giải một ý tưởng bằng chính ngôn từ của mình, khi mình đặt câu hỏi với những điểm còn chưa rõ, khi mình chủ động tìm cách kết nối kiến thức mới với cái đã biết, thì lúc đó, mình không còn là người “ghi lại”, mà là translator cho tri thức theo cách của mình.

Mình đặc biệt thấy rõ sự cải thiện trong công việc, nhất là khi cần trình bày những thứ technical phức tạp một cách rõ ràng trong công việc hiện tại.

💡 Tips:

Mình ghi gì? Tự hỏi xem thông tin đó hữu ích mới lạ, có tính truyền cảm hứng hay có ý nghĩa cá nhân với bạn không?
Đặt vài câu hỏi để kích thích suy nghĩ hoặc cảm xúc mà bạn có về các thông tin trong note.

2. 🏋️ Ghi chú cũng giống như tập thể dục – cần thói quen và sự điều chỉnh liên tục

Ghi chú không thể dựa vào cảm hứng. Giống như tập gym, nếu chỉ đợi “có hứng” mới tập thì dễ bỏ cuộc. Muốn tiến bộ, mình cần bắt đầu từ một thói rất nhỏ (ghi daily journal), dễ duy trì.

Mình có viết một bài về thói quen, mời bạn đọc 👇🏻:

Atomic Habits 📘

Bryant Huỳnh

Jan 5

Read full story

Có lúc mình ghi chú mỗi ngày, có lúc chỉ review lại ghi chú một tuần một lần. Có lúc mình cần phải chi tiết, có lúc chỉ cần vài dòng, vv… Điều quan trọng không phải là tuân thủ một method hay template3 cứng nhắc, mà là liên tục điều chỉnh nội dung, hình thức sao cho phù hợp với mục tiêu và năng lượng thực tế của mình lúc đó.

Your notes, your rules! Quang trọng là kiên trì và đều đặn.

Một năm có 365 ngày. Thử tưởng tượng nếu mỗi ngày bạn viết một note và mỗi tuần bạn dành một buổi để review, bạn đã có 365 lần thực hành và 52 lần tự đối thoại với bản thân. Cứ mỗi lần review, mỗi lần chỉnh sửa, là mỗi lần bạn nâng cấp hệ thống tri thức trong đầu mình.

Nếu tăng tần suất lên chỉ gấp rưỡi hay gấp đôi, quá trình phát triển này cũng sẽ tăng tốc nhanh hơn. Lợi thế tích lũy sẽ hiện rõ sau một thời gian đủ dài.

3. 🔗 Liên kết sẽ hình thành tự nhiên nếu bạn chịu review, reflect, và action

Hồi đầu mình nghĩ rằng, muốn ghi chú hay thì phải cố connect các ý tưởng lại ngay khi ghi. Nhưng thực ra, những liên kết giá trị nhất thường không xuất hiện tức thì. Chúng chỉ dần hiện ra khi mình chịu khó quay lại đọc những gì đã ghi, đặt những câu hỏi mới, viết thêm những ghi chú bổ sung, hoặc bắt đầu thử áp dụng kiến thức vào công việc thực tế.

Những ghi chú ban đầu có thể rất rời rạc, như những hạt giống nhỏ. Nhưng nếu mình kiên nhẫn tưới nước – bằng cách review định kỳ, bằng cách action hóa kiến thức – thì dần dần, các mối liên hệ tự nhiên sẽ xuất hiện, và tri thức trong đầu mình sẽ bắt đầu lớn thành một khu vườn thực thụ.

Điều thú vị là: sự liên kết trong ghi chú cũng có cả chiều dọc (theo topic, theo project, cấu trúc folder) và chiều ngang (theo những liên tưởng tự do, những bất ngờ không ngờ tới). Cả hai đều cần thiết, và cả hai đều chỉ có thể phát triển nếu mình chăm chút đều đặn.

Nhờ những ghi chép đó mà mình có rất nhiều ý tưởng kết hợp lại cho chiếc newsletter này, phần còn lại là time và effort để tạo ra những bài viết chất lượng để đúc kết tri thức cho bạn-một đọc giả của chiếc newsletter này.

4. 🌿 Ghi chú phát triển cùng nhận thức của bạn

Một điều mình nhận ra sau một thời gian dài là: những gì mình ghi chú năm ngoái, mình đọc lại năm nay, cảm nhận đã khác. Không phải vì thông tin thay đổi, mà vì chính mình đã thay đổi. Cách mình hiểu một khái niệm, cách mình liên kết nó với kinh nghiệm sống, với công việc, với thế giới xung quanh – tất cả đều trở nên sâu sắc hơn hoặc khác đi khi bản thân mình trưởng thành.

Vậy nên, đừng lo lắng nếu thấy cách ghi chú của bạn thay đổi theo thời gian. Đừng ép mình phải trung thành tuyệt đối với một phong cách, một app, một phương pháp, framework cố định. Ghi chú và cả hệ thống ghi chú của bạn cũng như tư duy, là một thực thể sống – và nó nên được phép lớn lên cùng bạn.

Tip:

Đừng ngại update hoặc viết lại ghi chú cũ khi bạn có góc nhìn mới.
Học để thấy cái hay, cái hạn chế của từng phương pháp, vd: C.O.D.E4, D.O.R.A5, vv… từ đó đúc rút để ứng dụng những điểm phù hợp.

5. 🛤️ Hệ thống là nơi bắt đầu – hành trình là của riêng bạn

Cuối cùng, mình muốn nói một điều nghe có vẻ hơi ngược: bạn không cần một hệ thống hoàn hảo để bắt đầu ghi chú.

Bạn chỉ cần bắt đầu.

Một file Word, một cuốn sổ tay, một note ngắn trong điện thoại – bất kỳ thứ gì cũng được, miễn là bạn thực sự dùng nó để viết ra suy nghĩ, để học hỏi, để kết nối.

Hệ thống, nếu có, sẽ tự hình thành dần dần khi bạn đi xa hơn. Và nó sẽ không giống ai hết, vì nó được xây dựng từ chính cách bạn học, bạn làm việc, bạn sống.

Ghi chú, sau cùng, không phải để làm đẹp cái kho dữ liệu.
Ghi chú là để phục vụ dòng suy nghĩ của chính mình.

Tips:

Just start
Đừng tìm cách tối ưu quá sớm
Go with the flow and your own pace.

IV. Final thoughts 🌟

Đã có những lúc mình nghĩ rằng ghi chú là để lưu giữ kiến thức, để xây dựng một hệ thống hoàn hảo, hoặc ít nhất cũng để tiết kiệm thời gian tìm kiếm lại sau này. Nhưng sau hơn một chặng đường dài thực hành việc ghi chú, với không ít những thay đổi, những va vấp, và những lần quay xe, mình nhận ra rằng: tất cả những mục tiêu ấy, suy cho cùng, chỉ là hình thức bên ngoài.

Cái giá trị thực sự của việc ghi chú – điều khiến mình vẫn duy trì nó cho đến bây giờ – là nó giúp mình luyện tập cách suy nghĩ.

Ghi chú, theo một nghĩa nào đó, là hành trình mình liên tục làm việc với chính tâm trí của mình: dọn dẹp nó, sắp xếp nó, cải tiến nó, thử thách nó, và đôi khi, chỉ đơn giản là chấp nhận nó chưa hoàn hảo.

Nếu bạn thử google là có bao nhiêu phong cách ghi chú thì khả năng cao là bạn sẽ tìm thấy những kết quả sau đây:

Nhưng thực ra, không có cách ghi chú nào là đúng tuyệt đối.

Mình nghĩ ai trong chúng ta cũng sẽ dần dần tìm ra phong cách phù hợp với mình, miễn là kiên nhẫn với bản thân và kiên trì với quá trình.

Hay như mình hay nói (nếu bạn đọc newsletter đủ nhiều): “Enjoy the process!” 😁

Bạn không cần một hệ thống hoàn hảo để bắt đầu. Bạn chỉ cần bắt đầu.

Và nếu bạn đi đủ xa, mình tin rằng, bạn sẽ thấy: việc ghi chú không chỉ giúp bạn nhớ thêm một vài ý tưởng, nó sẽ thay đổi cách bạn suy nghĩ, cách bạn học hỏi, cách bạn sống.

Vì sau cùng, ghi chú không phải là việc lưu trữ thông tin, mà là một cách luyện tập để suy nghĩ tốt hơn – từng chút một, mỗi ngày.

✌️ Hẹn gặp lại bạn trong bài viết sau!

Cám ơn vì bạn đã dành 15 phút cuộc đời để đọc một bài viết về chuyện ghi chú! Điều đó chứng tỏ bạn cũng phần nào rất quan tâm tới chủ đề này. Để lại comment cho mình biết nhé! Mình rất mong nhận được ý kiến từ độc giả của mình (và nếu bạn đã đọc được đến đây mà không scroll ào ào, thì bạn đúng là một người kiên trì và có sự tập trung cao độ đó 😁).

Growth Engineering Journal